Sedimentval overboord
Dag 2: 16-07-2021
Tijdens de eerste dagen van onze onderzoekexpeditie op de Dallaporta hebben we dicht langs de kust gevaren. Het lagedrukgebied boven Italië, ongebruikelijk voor de Italiaanse zomer, leidde tot hoge windsnelheden en hoge golven op open zee. Met haar relatief kleine lengte van 36 meter begint de Dallaporta bij kleine golven al flink te schommelen. Toch zijn er ook voordelen: we hebben schitterende uitzichten van de Adriatische kust – en de boot wordt af en toe door dolfijnen bezocht!
We hadden het geluk dat de zee uiteindelijk kalmer werd, en voor de kust van Gargano waren de omstandigheden goed genoeg om aan het einde van de avond onze eerste ankerlijn met apparatuur (“mooring”) uit te zetten. In dit geval betrof het een sedimentval. Maar bij het plaatsen van een sedimentval komt meer kijken.
Dolfijn langszij de Dallaporta. Video: Wim Hoek
Glazen, holle bollen
Om te garanderen dat onze onderzoeksapparatuur op dezelfde plek blijft liggen, gebruiken we zware ballast dat samen met de apparatuur naar de bodem van de zee zakt. In ons geval vormen oude, roestige kettingen de ballast. Vlak hierboven zit een akoestische schakel: deze schakel gaat open na een signaal vanaf de boot, dit wordt gedaan wanneer we het onderzoeksapparatuur uiteindelijk weer op komen pikken nadat alle gegevens zijn verzameld.
Om de dure apparatuur ook daadwerkelijk weer naar boven te krijgen, zitten er aan de lijn meerdere boeien. Dit zijn glazen, holle bollen, beschermd met een stevig plastic omhulsel. Omdat de bollen vacuüm zijn gezogen blijven ze drijven en kunnen daardoor ook de gigantische waterdruk op grote dieptes weerstaan. Verder zijn er instrumenten om temperatuur, zoutgehalte en troebelheid van het water te meten aan de lijn bevestigd, en dus de sedimentval. Daarboven bevinden zich nog enkele boeien, deze houden de val stabiel en rechtop in het water.
Bij het uitzetten van het materiaal begin je juist andersom: je gooit eerst de bovenste boeien overboord, dan de rest van de meetapparatuur, zodat er een lange lijn ontstaat die achter het schip aansleept. Op het moment dat de boot de exacte meetlocatie wordt bereikt, wordt de ballast met een plons in het water gedropt. De hele lijn zinkt vervolgens op de goede plek naar beneden.
Boven: Voorbereidingen op het dek. Alle apparatuur en boeien worden in een precieze volgorde overboord gegooid, de kettingen als laatste. Onder: De eerste boeien slepen achter het schip aan. Foto’s: Addison Rice
Ronddraaiende monsterflesjes
Maar wat is nou precies een sedimentval? Zoals de naam al suggereert, het is apparatuur dat sediment verzamelt. Maar hoe, en wat is het nut ervan eigenlijk? De val bestaat uit een buis, een programmeerbare motor, en een ronddraaiend schijf met monsterflesjes. Deeltjes sediment en organisch materiaal dwarrelen door de waterkolom naar beneden, vallen in de buis en in een monsterflesje. Na een bepaalde tijdsperiode draait de schijf een volgend monsterflesje onder de buis, waardoor een nieuwe meting kan beginnen.
Vaak wordt er zo’n tien, vijftien dagen gemeten per flesje. Hierdoor kunnen we de gegevens afkomstig uit een sedimentval, als de flesjes weer zijn opgehaald, vergeleken met satellietgegevens, oppervlaktetemperaturen of de stofstormen vanuit de Sahara.
De meeste onderzoeken naar de oceaan vormen vaak slechts een kort moment in de tijd, of, in het geval van satellietdata, kunnen alleen iets over het zeeoppervlak vertellen. Sedimentvallen geven ons juist een idee wat er in de loop van een langere tijdsperiode gebeurt in de diepe oceaan. Ook al kan het behoorlijk prijzig zijn om ieder jaar de flesjes uit sedimentvallen op te halen en te vervangen, het is een van de beste manieren om meer te weten te komen over de trage processen die afspelen diep onder het zeeoppervlak!
Een voorbeeld van satellietgegevens: oppervlaktetemperaturen van het zeewater in de Middellandse Zee in 2018 – 2020. Maar een satelliet kan niet de temperaturen van het diepere water meten. Bron: NASA